Aflevering 12: Rebecca Schaeffer

De zusters bespreken de bekende stalkingszaak van Rebecca Schaeffer. Rebecca was een jonge actrice in Hollywood met de potentie om een megaster te worden. Ze werkte hard aan haar carrière en dit was niet zonder succes. Het duurde dan ook niet lang voordat ze een rol kreeg in een sitcom, iets wat haar in korte tijd veel publiciteit en aandacht opleverde. Helaas was dit niet zonder gevaar.

Muziek: Netherworld Shanty van Kevin MacLeod.

De misdaad

Op 18 juli 1989 wordt de 21-jarige Rebecca Schaeffer in de deuropening van haar appartementencomplex in West Hollywood, Los Angeles, doodgeschoten. Ze wordt geraakt door één kogel die haar fataal is. De dader vluchtte een steeg in. Rebecca’s dood sloeg in als een bom in Amerika, maar met name in Los Angeles. Ze was namelijk een jonge acteur met een grote carrière voor zich. Rebecca was ten tijde van haar dood bekend vanwege haar doorbraak rol in de sitcom My Sister Sam op CBS, waarin ze Sam’s jongere zusje Patti speelde – één van de hoofdrollen. Haar dood had niet alleen een grote impact op de Amerikaanse bevolking, maar ook op federale wetgeving.

Geboorte en jeugd

Rebecca Lucile Schaeffer werd op 6 november 1967 geboren in Eugene, Oregon, in de Verenigde Staten. Ze was het enige kind van haar ouders, Benson en Danna Schaefer. Benson was kinderpsycholoog en Danna was schrijver en later docent aan Portland Community College. Rebecca groeide op in Eugene, zo’n 2 uur van Portland vandaan. Haar vader beschrijft haar als een energiek, sprankelend en makkelijk kind die goede cijfers haalde en makkelijk dingen oppikte. Door haar Joodse opvoeding had Rebecca als kind de droom om rabbijn te worden.

Maar deze droom verwaterde toen ze op jonge interesse kreeg in acteren, mede door haar in de groep 8 schoolmusical. Haar interesse in drama en acteren groeide alleen maar nadat het gezin in 1980 verhuisde naar Portland, Oregon. Tijdens haar tijd aan de middelbare school hier ging ze zich alleen maar meer focussen op acteren. Rebecca hield dan wel van het vermaken van anderen en acteren, maar ze wordt door vrienden en familie omschreven als een rustig en lief meisje met een grote persoonlijkheid.

Rebecca kreeg op 14-jarige leeftijd naast acteren ook de ambitie om modellenwerk te doen. Dit werd aangewakkerd nadat iemand haar had gezegd dat dit wel iets voor haar zou kunnen zijn. Blijkbaar heeft dit haar aan het denken gezet en het duurde niet lang voordat ze was te zien in de catalogus van een warenhuis.

In 1984 ging ze zelfs – in eerste instantie als zomerbaantje – aan de slag ging bij Elite Model Management in New York City. Op 16-jarige leeftijd verhuisde Rebecca in haar eentje naar deze wereldstad. En dit was natuurlijk niet zonder gevaar. In haar eerste week in New York zag Rebecca hoe een jong meisje werd lastiggevallen op een metrostation door een man die zwaaide met een schroevendraaier. Rebecca’s reactie hierop was om naar het meisje toe te lopen en te doen alsof ze het meisje kende, waardoor ze met het meisje kon weglopen van deze onveilige situatie.

Doordat het modellen management in zag hoe gevaarlijk en dreigend een stad als New York kan zijn voor een jong meisje als Rebecca, werd door het management geregeld dat een ander en meer ervaren model op Rebecca zou letten. De twee jonge vrouwen raakten al snel bevriend. En dat was fijn, want zo was Rebecca niet meer helemaal alleen in New York maar had ze ook een vriendin binnen het modellen wereldje.

Grote doorbraak

Tussen 1984 en 1986 was Rebecca niet alleen werkzaam als model, maar ging ze ook naar audities in de hoop om aan de slag te kunnen als acteur. Voor haar modellenwerk ging ze nog naar Japan, maar ze had moeite om echt aan de slag te kunnen als model vanwege haar lengte. Met haar lente van 1 meter 70 was ze eigenlijk te klein. Toen ze weer terugkeerde naar New York besloot ze daarom te focussen op het acteren. En dit wierp zijn vruchten af. Ze scoorde een terugkerende rol in de soap serie One Life to Live. Maar daarnaast ook kleine rolletjes in Woody Allen’s film Radio Days en Steven Spielbergs’s televisie serie Amazing Stories. Haar grote doorbraak kwam echter in 1986 toen ze op 18-jarige leeftijd één van de hoofdrollen kreeg in een nieuwe sitcom op CBS, My Sister Sam. Rebecca speelde de 16-jarige Patti die na het overlijden van haar ouders besluit om bij haar 29-jarige zus in San Francisco te wonen.

Rebecca wordt vandaag de dag door haar collega’s van toen omschreven als jong, energiek, lief, maar ook dat ze een bepaalde volwassenheid over zich had ondanks dat ze destijds nog maar 19 jaar oud was. Ze was een natuurlijk talent met veel chemie met anderen, met name met haar medespelers. Voor haar grote rol in de sitcom verhuisde Rebecca van New York naar Los Angeles. Ze trok in bij haar collega en medehoofdrolspeler Pam Dawber, zij vertolkte de rol van Sam speelde in de serie. Doordat de acteurs samen gingen wonen werd hun band al snel hechter. Dit had ook een positief effect op hun chemie op het beeldscherm, want door hun woonsituatie leek het net alsof ze echt zussen waren.

Bekendheid

De serie My Sister Sam werd al snel een grote hit binnen primetime televisie. Pam Dawber was een ervaren actrice, maar het was vooral Rebecca’s zijdelingse humor die de serie het nodige zetje gaf. Dit leverde Rebecca in korte tijd veel bekendheid op. Binnen no time stond ze solo op de cover van Seventeen, een Amerikaans tijdschrift gericht op tieners. Het is qua bekendheid het beste te vergelijken met Vogue, maar dan gericht op 13 tot 19 jarige Amerikaanse meiden. Naast haar cover in Seventeen stond ze ook op de cover van TV Guide. En dat gebeurde niet zomaar, want alleen deze plek was alleen voor de échte hit shows gereserveerd.

Rebecca’s leven veranderde in korte tijd enorm. In 1987 kreeg ze een relatie met een UCLA student, de 23-jarige Brad Silberling. Brad studeerde op dat moment af op het gebied van filmmaken. Vandaag de dag is hij bekend als de regisseur van onder andere de film A Series of Unfortunate Events uit 2004. Brad omschrijft Rebecca als iemand die totaal niet bezig was met haar bekendheid. Ze zou volgens hem het woord ‘roem’ nooit hebben laten vallen.

Rebecca was wijs, maar ook naïef. Doordat My Sister Sam een grote hit was ontving ze ineens veel fanmail. Tegen het advies van mensen om haar heen in beantwoordde ze dit persoonlijk, ze had namelijk het gevoel dat ze dicht bij haar fans moest staan – dat ze iets terug moest doen. Waar haar werd geadviseerd om gewoon een persfoto met haar handtekening terug te sturen, schreef Rebecca haar fans persoonlijke briefjes terug waarin ze hen bedankte.

Superfan

Één van de fans die Rebecca in 1987 schreef was Robert John Bardo, een 17-jarige man uit Tucson, Arizona. Bardo kan het best omschreven worden als een einzelgänger met weinig positieve vooruitzichten in het leven. Hij was een vroegtijdige schoolverlater met mentale problemen die werkzaam was bij als conciërge bij een fastfood restaurant. Daar is natuurlijk niks mis mee, maar hij zijn problemen begonnen al op jonge leeftijd vanwege een moeilijke jeugd waarin hij schijnbaar is gepest en misbruikt. Daarnaast was het bekend dat hij zijn buren en medescholieren heeft bedreigd, dus er schuilde agressie in hem.

Bardo raakte geobsedeerd met Rebecca toen hij tijdens de zomer van 1986 Magnum P.I. op TV keek en een reclame voor My Sister Sam voorbij zag komen. Hij raakte meteen nieuwsgierig, want Rebecca – of beter gezegd, Rebecca’s karakter – kwam in deze reclame vrolijk en extravert over. Al snel begon hij My Sister Sam te kijken en raakte hij geobsedeerd met Rebecca. Hij keek alles waarin ze verscheen, zo tapete niet alleen de sitcom maar ook de CBS Thanksgiving Parades die Rebecca hostte.

Robert John Bardo (credit: allthatsinteresting.com)

Gevaarlijke obsessie

Bardo raakte steeds meer geobsedeerd door Rebecca en besloot haar dus fanmail te sturen. Omdat Rebecca zich verplicht voelde om haar fans persoonlijk te bedanken stuurde ze hem – net als honderden andere fans – een headshot foto met een briefje erbij. Op het briefje stond “jouw brief is één van de aardigste brieven die ik heb ontvangen”. Bardo had het gevoel dat hij een echte connectie had met Rebecca. Dit werd bevestiging toen hij haar persoonlijke briefje ontving. In zijn hoofd hadden ze een relatie.

Hij besloot daarom contact met haar te zoeken door meerdere keren Warner Bros Studios te bellen, waar My Sister Sam werd opgenomen. Toen dit niks opleverde pakte hij in de zomer van 1987 het vliegtuig richting Los Angeles. Hier huurde hij een hotelkamer en besloot om Rebecca op te zoeken bij de Warner Brothers Studios. Met bloemen en een teddybeer in zijn armen liep hij op de bewaker af en zei hij dat hij werd verwacht door Rebecca. De bewaker nam contact op met Rebecca met de mededeling dat een vriend van haar was gearriveerd. Rebecca wist natuurlijk van niks en verzocht de bewaker dat de zogenaamde vriend weg te sturen. De hoofd van de beveiliging weigerde daarop Bardo toegang tot het terrein en verzocht hem te vertrekken. Bardo was zeer teleurgesteld en gefrustreerd, want hij had dit niet verwacht.

Bardo liet het er niet bij zitten en kwam een tweede keer terug, zichtbaar geïrriteerd toen hij weer werd geweigerd. Niemand heeft er aan gedacht om de politie in te lichten, want het kwam vaker voor dat fans bekende personen willen ontmoeten en doorgaans zijn deze fans onschuldig. Het is onbekend of Rebecca zelf is ingelicht over de meerdere pogingen van Bardo om haar te ontmoeten bij Warner Bros Studios. Bardo is in totaal vijf keer naar Los Angeles gevlogen met als doel om Rebecca te ontmoeten.

Samantha Smith

Rebecca was niet Bardo’s eerste obsessie met een bekend persoon. Al op jonge leeftijd raakte hij regelmatig geobsedeerd door bekende mensen, waaronder de jonge activiste Samantha Smith. Samantha groeide op in een klein plaatsje in Maine, maar raakte al op jonge leeftijd geïnteresseerd in internationale zaken. Op 10-jarige leeftijd – in 1983 – werd ze een vredesactivist tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog.

Ze werd bekend vanwege haar brief aan de secretaris-generaal van de Sovjet-Unie, Yuri Andropov, waarin ze vroeg of de Sovjet-Unie een oorlog wilde starten met de Verenigde Staten. Ze kreeg niet direct antwoord op haar brief, maar een Russische krant heeft haar brief gepubliceerd. Samantha besloot daarom een tweede brief te sturen en binnen een week kreeg ze antwoord van Andropov. Hierin werd ze samen met haar familie uitgenodigd voor een bezoek aan de USSR.

Ze besloot de uitnodiging te accepteren en zo startte haar carrière als Amerika’s jongste Goodwill Ambassador. Naast de USSR bracht ze ook een bezoek aan Japan en organiseerde ze in 1984 een speciale uitzending over de Amerikaanse presidentsverkiezingen op de Disney Channel. Helaas kwam Samantha in 1985 op 13-jarige leeftijd om het leven door een vliegtuigongeluk.

In korte tijd werd Samantha beroemd en verscheen ze veel in de media. Dit is vermoedelijk hoe Bardo door haar geobsedeerd is geraakt. Net als Rebecca wilde hij Samantha ook ontmoeten en is daarvoor naar Maine afgereisd, maar deze poging was tevergeefs. Na het overlijden van Samantha zocht Bardo een nieuwe obsessie, waardoor Rebecca in beeld kwam bij hem.

Vredesactivist Samantha Smith (credit: allthatsinteresting.com)

Horizon verbreden

My Sister Sam was dus Rebecca’s grote doorbraak en het eerste seizoen was een grote hit. Helaas werd het tweede seizoen vroegtijdig gecanceld nadat de sitcom naar een ander – minder gunstig – tijdslot werd verplaatst. Al snel daalde het aantal kijkers waarop CBS besloot de stekker eruit te trekken waardoor 12 afleveringen van seizoen 12 niet zijn uitgezonden. Gelukkig had Rebecca al indruk gemaakt op Hollywood en zag ze dit als kans om haar horizon te verbreden. Ze besloot daarom om in films te acteren. Al snel vertrok ze naar Egypte om daar de film Voyage of Terror: The Achille Lauro Affairop te nemen. Hierin speelde ze een jonge vrouw op een cruiseschip dat wordt gekaapt door terroristen. Ook kreeg ze een rol in de film The End of Innocence. Beide films werden pas na haar dood uitgebracht, in 1990.

Doordat Rebecca dankzij haar rol in My Sister Sam al indruk had gemaakt in Hollywood is ze overwogen voor de hoofdrol in Pretty Woman, maar ze heeft deze rol niet gekregen omdat ze nog te veel werd gezien als meisje. Opvallend genoeg was Rebecca maar 9 dagen jonger dan de actrice die de rol kreeg, Julia Roberts. Blijkbaar heeft Rebecca’s rol in My Sister Sam er voor gezorgd dat ze wordt gezien als het kleine zusje. Dit kan verklaren waarom Rebecca koos voor filmrollen die sterk verschilden van haar rol in de sitcom. Zo speelde ze de rol van verwende dochter in de film Scenes From the Class Struggle in Beverly Hills uit 1989. Haar rol werd goed ontvangen, maar het brak enorm met haar karakter in My Sister Sam. Één van haar scènes was namelijk een seksscène.

Doorgedraaid

Doordat Bardo geobsedeerd was door Rebecca volgde hij haar carrière na My Sister Sam op de voet. Toen Scenes From the Class Struggle in Beverly Hills uitkwam in de bioscoop was hij natuurlijk één de eersten die deze film ging zien. Alleen was het niet wat hij had verwacht, helemaal niet zelfs. Hij draaide door toen hij zag dat Rebecca’s karakter een seksscène had. Waar hij door Rebecca’s rol in My Sister Sam warme gevoelens voor haar had, werden die nu vervangen door wrok en walging.

Bardo besloot dat het tijd was voor actie. Hij moest en zou in contact komen met Rebecca. Hij ging daarom in Tucson naar een privé detective toe met een foto van Rebecca. Hij vertelde de detective Rebecca en hij oude vrienden waren en in het verleden wel eens brieven naar elkaar stuurden, maar dat hij haar huidige adres nodig had om haar een cadeau te kunnen sturen. Voor 300 dollar achterhaalde de privé detective Rebecca’s woonadres door contact op te nemen met de Californië Department of Motor Vehicles, de DMV. Zij gaven de detective het adres, wat toen volkomen legaal was gezien informatie wat op het rijbewijs stond op dat moment openbaar was.

Inspiratiebronnen

Het idee om actie te ondernemen en daarvoor een privé detective in te huren kwam niet uit het niks. Bardo was namelijk geïnspireerd door de moord op John Lennon in 1980 door Mark David Chapman, de moordaanslag op Ronald Reagan in 1981 door John Hinckley Jr. die probeerde indruk te maken op actrice Jodie Foster, maar met name de brute aanval op actrice Theresa Saldana in 1982.

In 1982 was Theresa Saldana een jonge actrice die twee jaar eerder – in 1980 – haar grote doorbraak had dankzij haar rol in Martin Scorsese’s film Raging Bull. In datzelfde jaar kwam ook de film Defiance uit, waarin ze ook een rol had. Het was deze rol waardoor Arthur Jackson, een man uit Schotland, besloot dat Theresa de zijne zou worden. Hij huurde een privé detective in om erachter te komen waar Theresa woonde. Deze privé detective kon haar adres niet achterhalen, maar wel het telefoonnummer van haar moeder wat verder nergens was gepubliceerd.

Jackson belde Theresa’s moeder op en deed alsof hij Martin Scorsese’s assistant was. Onder het mom van dat hij een belangrijk pakketje had wat mogelijk een script bevatte kreeg hij van Theresa’s moeder het woonadres van Theresa. Theresa woonde in dezelfde buurt als Rebecca en werd ook voor haar huis aangevallen. Hier verscheen Jackson namelijk met een mes en begon haar neer te steken. Een man die net als velen anderen zag wat er gebeurde schoot haar te hulp, ondanks dat Jackson ook op hem begon in te steken. Gelukkig overleefden beiden de aanval en werd Jackson opgepakt. Hij werd veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf, maar overleed in 2004 op de psychiatrische afdeling.

Het is een wonder dat Theresa deze aanval heeft overleefd. Gelukkig is ze er boven op gekomen en heeft ze ondanks deze traumatische gebeurtenis nog een goede carrière gehad. Ze heeft zelfs zichzelf gespeeld in een tv film gebaseerd op haar ervaring, genaamd Victims for Victims. Ze wilde hiermee mensen helpen en waarschuwen. Theresa’s verhaal was natuurlijk groot nieuws en werd onder andere gepubliceerd in People Magazine. En het is dit tijdschrift en dit verhaal waar Bardo de inspiratie kreeg om een privé detective in te schakelen om zo het adres van Rebecca te achterhalen.

Actrice Theresa Saldana (credit: latimes.com)

Het fatale schot

In een brief aan zijn zus schreef Bardo dat hij een obsessie had met het onbereikbare en dat hij moest kapotmaken wat niet bereikbaar was. De inmiddels 19-jarige Bardo probeerde zelf een vuurwapen te kopen in een winkel, maar de eigenaar van de winkel weigerde hem er één te verkopen vanwege zijn geschiedenis met mentale problemen. Bardo vroeg daarom zijn oudere broer Edward om hulp. Edward kocht een vuurwapen voor hem onder de voorwaarde dat Bardo het alleen zou gebruiken wanneer ze samen waren voor schietoefeningen.

Gewapend met zijn nieuwe vuurwapen stapte Bardo op de greyhound bus van Tucson naar Los Angeles. Dankzij de informatie van de privé detective stond hij op 18 juli 1989 voor het huis van Rebecca. Hij belde aan en zij deed de deur open. Ze was vriendelijk tegen hem, schudde zijn hand en wenste hem een fijne dag. Doordat Rebecca zo ontwapenend was liep hij weg. Terwijl hij weg liep ging Rebecca weer haar appartement in. Hier zat ze deze ochtend met smart te wachten op de koerier die het script voor The Godfather III zou bezorgen. Later die dag had ze namelijk een afspraak met regisseur Francis Ford Coppola, ze mocht auditie doen voor de film. Omdat haar intercomsysteem was liep ze telkens naar de deur en deed ze open wanneer er werd aangebeld, bang om anders de koerier te missen.

In de buurt van Rebecca’s huis was een restaurant waar Bardo onion rings en cheesecake bestelde. Terwijl hij deze opat kwam blijkbaar zijn woede weer terug. Hij had niet gekregen wat hij wilde. Hij besloot terug te keren naar Rebecca’s huis en belde aan. Rebecca deed weer open, waarschijnlijk hopend dat het de koerier was. In plaats van haar te begroeten schoot Bardo haar neer met zijn vuurwapen. Dit ene schot werd haar fataal. Bardo vluchtte via een steeg en vond zijn weg terug naar Tucson, Arizona.

Arrestatie en veroordeling

Terwijl Bardo op de vlucht sloeg kwam een buurman van Rebecca op het lawaai af en vond haar bij de ingang van hun gebouw. Hij belde het alarmnummer en niet veel later arriveerde een ambulance, maar helaas overleed Rebecca onderweg naar het ziekenhuis – binnen 30 minuten nadat ze was neergeschoten. Mensen in de buurt hadden Bardo blijkbaar al gespot, nog voordat hij bij Rebecca had aangebeld. Blijkbaar heeft hij met haar foto rondgelopen door haar buurt en gevraagd aan buurtbewoners of ze haar kenden.

De volgende dag, 19 juli 1989, was Bardo weer terug in Tucson. Daar werd het alarmnummer gebeld door meerdere automobilisten nadat ze een man hadden zien rondrennen op de snelweg. Volgens ooggetuigen schreeuwde deze man dat hij Rebecca Schaeffer had vermoord. De politie arriveerde en nam Bardo mee naar het bureau. Al snel vertelde hij hen dat hij de dag ervoor Rebecca Schaeffer had vermoord. De politie faxte daarom een foto naar de politie in Los Angeles en meerdere ooggetuigen herkenden hem. Hij was de man die ze de dag ervoor in de buurt van Rebecca’s huis hadden gespot en na de moord hadden zien wegrennen.

De aanklager van het strafproces tegen Bardo was Marcia Clark, die later beroemd werd doordat ze de aanklager was tegen O.J. Simpson na de moorden op zijn ex-vrouw Nicole Brown Simpson en Ron Goldman. Bardo werd berecht voor moord in een proces zonder jury. Zijn advocaten hebben nog geprobeerd om een lichtere straf te krijgen door het te gooien op zijn geschiedenis met mentale problemen. Desalniettemin werd hij in oktober 1991 schuldig bevonden van de moord op Rebecca en twee maanden later kreeg een levenslange gevangenis straf opgelegd, zonder kans op voorwaardelijke vrijlating.

Het motief

Achteraf is het bekend dat Bardo ten tijde van de moord op Rebecca een exemplaar van het boek The Catcher in the Rye op zak had, hetzelfde boek dat ook John Hinckley Jr. en Mark David Chapman in bezit hadden – zijn zelf toegegeven inspiratiebronnen. Ook is hij in het jaar voorafgaand aan Rebecca’s moord drie keer opgepakt voor huiselijk geweld en wanorderlijk gedrag. Het is duidelijk dat Bardo een jongeman was met verschillende emotionele en mentale problemen die nooit de hulp heeft gekregen die hij nodig had. Helaas is dit ten koste van een mensenleven gegaan.

Volgens Bardo zou Rebecca meerdere keren “waarom” hebben gezegd voordat ze op de grond viel nadat hij haar had neergeschoten. Toen hem werd gevraagd waarom hij haar heeft neergeschoten vertelde hij dat hij boos was op haar. Volgens hem was ze kortaf tegen geweest. Hij omschrijft haar stem als dat van een verwend kind, en claimt dat ze heeft gezegd dat hij haar tijd aan het verspillen was. Hij vond dat je zoiets niet tegen een fan kan zeggen, dus hij greep zijn vuurwapen uit zijn tas en schoot haar neer.

Een jaar na haar moord heeft Bardo in een interview gezegd dat hij fan was van Rebecca, maar misschien te ver is gegaan. Volgens hem heeft de media hem neergezet als een monster, maar als hij één wens mocht doen dan zou hij wensen dat Rebecca nog leefde.

Ten tijde van zijn obsessie met Rebecca heeft hij ook brieven gestuurd naar popsterren Debbie Gibson en Tiffany. Volgens dr. Park Dietz, een expert op het gebied van stalken, is het krijgen van haatbrieven over het algemeen minder gevaarlijk dan het krijgen van liefdesbrieven. Ofja, dit was in ieder geval tientallen jaren het geval. Het is de vraag of dat nog steeds zo is in verband met social media.

Nasleep

Rebecca is begraven in Portland, Oregon. Haar dood sloeg in als een bom in Hollywood. In september 1989 werd er naar aanleiding van de moord op Rebecca een meeting georganiseerd door zo’n 600 prominente mensen uit Hollywood. Ze wilden dat er iets gedaan zou worden. Naar aanleiding van de grote hoeveelheid publiciteit die de zaak opleverde werd het eerste politieteam samengesteld dat zich specialiseerde in stalking.

Ook ging per 1 januari 1991 in Californië een nieuwe anti-stalking wet in waardoor het niet langer meer mogelijk is om adresgegevens op te vragen bij de DMV. Sinds 1994 geldt deze wet in alle staten van de Verenigde Staten. In de loop der jaren zijn er steeds meer anti-stalk wetten aangenomen in de Verenigde Staten. Zo kan je in Californië een straatverbod tot 10 jaar opgelegd krijgen wegens intimidatie.

Terwijl Rebecca er niet meer is leeft haar moordenaar nog. Bardo is wanneer deze aflevering uit komt 51 jaar oud. In 2007 werd hij elf keer gestoken met een mes door een medegevangene, maar overleefde de aanval. Sinds 2011 zit hij in Ironwood State Prison in Blythe, Californië.

In 1989, het jaar van haar moord, werd Rebecca woordvoerder van de organisatie Thursday’s Child. Dit is een organisatie die zich in zet voor risicovolle tieners. Denk hierbij aan tieners die van huis zijn weggelopen, gepest worden, depressief zijn of andere mentale of fysieke problemen hebben. Het is precies het soort organisatie die Robert John Bardo goed had kunnen gebruiken toen hij tiener was, gezien hij ook een risicovolle jeugd was.

De psychologie achter stalken

Volgens psycholoog Michele Galietta, werkzaam als professor aan City University of New York, bestaat er niet zoiets als de ‘typische stalker’. Dit betekent dat je niet echt één beeld kan schetsen van een stalker. Galietta heeft onderzoek gedaan naar van stalkers om zich zo te kunnen focussen op onder andere het opzetten van therapeutische behandelingen voor stalkers. Ondanks dat de typische stalker niet bestaat is het Galietta wel opgevallen dat de stalkers die zij heeft geobserveerd over het algemeen weinig interesses hebben. Zij doen dan ook weinig aan vrijetijdsbesteding en hebben weinig sociale interacties. Zij zien het slachtoffer van het stalken als hun primaire relatie.

Stalken is overigens niet een ziekte op zich, maar het valt binnen verschillende mentale ziektes in het DSM. De motivatie voor het stalken verschilt dan ook per stalker. Bij Bardo is het duidelijk dat hij echt dat een romantische relatie te hebben met Rebecca. Het zou kunnen dat hij heeft geleden aan de psychische aandoening erotomanie. Erotomanie is een vorm van waanstoornis waarbij iemand ervan overtuigd is dat een ander verliefd is op hem of haar en dus openstaat voor romantische toenadering. Het komt vaker voor bij vrouwen, maar mannen die deze stoornis hebben gaan sneller over op stalker gedrag. Een bekend persoon met erotomanie was was John Hinckley Jr. – één van de inspiratiebronnen van Bardo. Ontkenning is overigens een groot onderdeel van de stoornis, met name het ontkennen dat het object van affectie hier niet op zit te wachten.

Volgens Galietta’s onderzoek schijnt het dat niet alleen mensen met een psychische aandoening sneller overgaan tot stalken, maar ook mensen die kampen met een alcohol of drugsverslaving. Van de 137 testpersonen in New York City die zijn veroordeeld voor stalken had bijna de helft een drank of drugs verslaving en bijna de andere helft een persoonlijkheidsstoornis. Van de overgebleven personen, ongeveer een kwart, bleek dat zij geen psychische aandoeningen hadden en niet met een verslaving te maken hadden.

De rol van technologie

Naar aanleiding van het verhaal van Rebecca Schaeffer vroeg ik mij af welke rol social media en technologie tegenwoordig speelt bij stalken. The Guardian schrijft dat social media gedrag normaliseert dat voorheen gezien zou worden als stalken. En dat komt mede omdat het tegenwoordig veel makkelijker is om mensen in de gaten te houden, gezien de online aanwezigheid van iedereen. Waar je vroeger nog echt fysiek de deur uit moest om bijvoorbeeld een ex-partner in de gaten te houden of zelfs te achtervolgen, kan je dat nu digitaal gewoon doen via bijvoorbeeld social media. Het is dan ook niet vreemd dat hieruit cyberstalking is ontstaan. Sterker nog, uit een onderzoek uit 2011 van een Britse universiteit is gebleken dat van de 353 cyberstalkingsgevallen die zij onderzochten bij 62% Facebook is gebruikt als middel om mee te stalken. Ik ben benieuwd welk platform nu het hoogste zou scoren.

Het is ook nog eens makkelijker geworden om iemand in de gaten te houden. Voor weinig geld kan je een GPS tracker aanschaffen en op iemands auto verstoppen. Hetzelfde geldt voor kleine microfoons en camera’s, die je makkelijk in iemands huis kan verstoppen. Natuurlijk zit er een verschil tussen iemand die je social media accounts in de gaten houdt en iemand die overgaat op gevaarlijk(er) gedrag, maar volgens The Guardian is deze stap minder groot dan we misschien denken. En dat komt mede omdat het tegenwoordig niet moeilijk is om te achterhalen wat iemand dagelijks doet. En dan kan je al je social media accounts wel op ‘privé’ zetten om zoveel mogelijk af te schermen, maar dankzij het internet is het nou eenmaal makkelijker geworden om achter gevoelige informatie te komen.

Stalking in Nederland

We hebben het hiervoor voornamelijk gehad over stalken in de Verenigde Staten, maar in Nederland komt dit gedrag natuurlijk ook gewoon voor. Ook hier hanteren wij de term ‘stalking’, maar in de wet wordt het ‘belaging’ genoemd. Volgensde wet is stalking ‘het stelselmatig en opzettelijk inbreuk maken op de privacy van een ander’.In Nederland waren wij overigens wat later met het aannemen van een speciale anti-stalkingswet dan de Verenigde Staten, want wij hebben dat pas sinds 2000.

Stalking kan door iedereen gedaan worden, zowel door bekenden als vreemden, en kan gevaarlijke vormen aannemen. De cijfers laten zien dat 80% van de stalkers mannen zijn die vrouwen belagen, maar dit neemt natuurlijk niet weg dat het gestalkt worden door een vrouw net zo vervelend en gevaarlijk is als wanneer een man de dader is. De politie schrijft dat de aanleiding van het stalken redelijk kan lijken, maar dat de daad van het stalken dat simpelweg niet is. Degene die stalkt, dus de stalker, is uit op contact en dit kan verslavend werken. De politie adviseert daarom om absoluut geen contact aan te gaan met de stalker en er dus echt niet op te reageren.

Wat te doen

Volgens politie.nl moet je wanneer je gestalkt wordt bij de politie melden dat je regelmatig wordt lastiggevallen door een stalker. Zij bepalen dan de ernst van de melding en meestal zal dit aanleiding genoeg moeten zijn voor vervolgonderzoek. De politie schrijft ook dat het moeilijk is om een stalker aan te houden en te vervolgen wanneer er weinig bewijs is. Ze kunnen eventueel wel aan het begin een stopgesprek voeren met de stalker, vaak helpt dit al.

Wanneer je slachtoffer bent van stalking kan je terecht bij Slachtofferhulp Nederland. Zij bieden zowel emotionele als praktische ondersteuning. Opvallend genoeg adviseren zij wél om een aangetekende brief naar de stalker te sturen waarin je duidelijk maakt niet gediend te zijn van het stalken. Het idee hierachter is dat je kan aantonen dat je geprobeerd hebt om het te stoppen.

Er is overigens ook hulp beschikbaar voor mensen die de stalker zijn. Zij kunnen terecht bij hun huisarts voor een doorverwijzing naar een hulpverlener of om aangemeld te worden bij bij de Waag, een centrum voor forensische geestelijke gezondheidszorg. Daar is een speciaal behandelprogramma voor stalkers beschikbaar.

Niet serieus genomen

Ondanks dat je als slachtoffer van stalken wel wat stappen kan ondernemen, blijft het ontzettend lastig. Zoals de politie al schrijft is het vergaren van bewijs lastig. Daarnaast maakt de politie ook gewoon fouten. Ik denk dat we allemaal wel eens een verhaal hebben gehoord over een slachtoffer van van stalken die nauwelijks werden geholpen.

Dit was ook het geval met een vrouw uit Hardenberg, Overijssel. De Dagblad van het Noorden schrijft dat zij jarenlang heeft geprobeerd om in haar woonplaats aangifte te doen tegen haar ex-vriend uit Zwolle die haar stalkte. Zij werd 9 jaar lastig gevallen door haar ex, maar hij viel daarnaast ook andere vrouwen lastig. Één van de andere slachtoffers was een 17-jarig meisje uit Zuidlaren die pas 9 jaar oud was toen het stalken bij haar begon. Ook dit meisje heeft meerdere keren aangifte gedaan in Assen en voor het stalken van haar is de stalker zelfs veroordeeld.

Maar dit was tevergeefs, want zelfs dit hielp de vrouw uit Hardenberg niet. Pas toen ze via via in aanraking kwam met de politie in Assen werd ze wél serieus genomen. Mede dankzij haar aangifte in assen en een aangifte van een vrouw uit Drenthe is de man veroordeeld tot tbs met dwang. Nu vraag je je misschien af waarom het in Assen wel lukte om aangifte te doen, maar in Hardenberg niet. Dit komt omdat de politie in Hardenberg een andere definitie van stalking hanteerde. Volgens de agenten daar was het pas stalking als de stalker zes weken lang 24 uur per dag door ging met het belagen van de vrouw.

Naar aanleiding van intern onderzoek is gebleken dat de politie in Hardenberg fouten heeft gemaakt. Hieruit bleek dat elke melding van de vrouw uit Hardenberg als individuele hulpvraag is beoordeeld, maar ze hebben dus totaal niet gekeken naar het stelselmatige gedrag van de stalker.

Gebruikte bronnen

20/20: Your Biggest Fan (ABC News, 2019), te zien via youtu.be/rDzGCN5Qh-M.
Robert John Bardo Murder Trial (Inside Edition Report, 1991), te zien via youtu.be/HuCvI263ZVA.