Aflevering 21: Bible John

De zusters bespreken een bekende seriemoordenaar die in de jaren 60 in Glasgow actief was. Drie jonge moeders werden vermoord na een nacht stappen in The Barrowland Ballroom. De man die de bijnaam Bible John kreeg, zou achter alledrie de moorden zitten die ook wat opmerkelijke overeenkomsten vertoonden. Met een getuige bij de laatste moord, zou je zeggen dat deze zaak simpel op te lossen was. Of toch niet?

Muziek: Netherworld Shanty van Kevin MacLeod.

De Barrowland Ballroom in Glasow (credit: kentuckyfriedhomicide.com)

Dit verhaal speelt zich af in het Glasgow van de jaren 60. Na ooit een hele welvarende stad te zijn geweest aan de rand van de Schotse Highlands, ontstaat aan het begin van de jaren 60 het ongure imago van veel werkloosheid, alcoholisme, bendes en hoge criminaliteitscijfers. Tegenwoordig zakken deze cijfers hard, maar ook nu kom ik nog lijstjes tegen waar Glasgow het niet bepaald goed doen. Ik kan allerlei cijfers noemen, maar om een beetje een idee te krijgen: halverwege de jaren 90 waren er 1.85 doden door geweld per 100.000 inwoners in Edinburgh, 2,17 in Londen (dé grote enge stad) en 4,99 in Glasgow. Dit zal in de jaren 60 niet veel beter zijn geweest. Daarom is het interessant dat tussen al die moorden, drie moorden toch opvielen en veel aandacht kregen en krijgen van de (landelijke) media.

Patricia Docker

Dit was nog niet het geval bij de eerste moord. Op 22 februari 1968 besloot Patricia Docker niet de hele avond thuis te blijven. Patricia was zuster van beroep en moeder van een zoontje van 4, genaamd Sandy. Ze had kort geleden haar relatie verbroken en hoewel ze nog niet officieel gescheiden was, was ze al wel weer bij haar ouders in Glasgow ingetrokken, Mr en Mrs John Wilson. Ze was nog jong, 25 jaar, en hoewel ik de echte reden niet weet, vind ik het niet gek dat ze op een donderdagavond even stoom wilde afblazen. Ze had zich mooi uitgedost in een gele, wollen minijurk met een grijze houtje-touwtje-jas met blauwe bontkraag, een bruine handtas en aan haar rechterhand een horloge en nog steeds een trouwring die ze van haar oma was geweest. En wat deed je tijdens een avond stappen in de jaren 60? Dansen! Glasgow telde toentertijd vele ballrooms waar jonge mensen heen gingen om de quickstep of cha cha cha te dansen. Zo ook Patricia, die die avond naar de Majestic Ballroom ging. Althans, dat is wat ze tegen haar ouders zei.

23 februari, dus de volgende dag, wilde Maurice Goodman naar zijn werk gaan. Hij liep naar zijn auto die hij in een afgesloten garage in Carmichael Place had staan in de wijk met de verontrustende naam: Battlefield, niet ver van waar Patricia woonde. Maar in de deuropening zag hij het naakte, dode lichaam van een jonge vrouw liggen, het lichaam van Patricia Docker. Haar mooie kleding en handtas ontbraken, alleen haar schoenen lagen nog in de buurt. Ze vertoonde veel letsel aan haar lichaam en gezicht en ze bleek te zijn gewurgd. Waarmee weten we niet, maar een forensisch arts dacht dat het met een riem kan zijn gedaan. Ook bleek later dat er sprake was van seksueel misbruik. Later zijn haar jurk, jas en handtas in de River Clark opgedoken en is haar horloge uit een waterplas in de buurt van de moordscène gevist.

Het onderzoek naar haar dood leverde weinig op. Dit kwam grotendeels doordat het onderzoek vooral plaatsvond in en rondom Majestic Ballroom, dit natuurlijk omdat ze haar ouders had gezegd dat ze daar heenging én omdat dit werd bevestigd door en getuige die zei daar met haar te hebben gedanst. Veel later, te laat, bleek dit een valse verklaring en bleek dat Patricia uiteindelijk niet naar Majestic Ballroom was gegaan, maar naar een andere bekende, of beruchte, Ballroom: Barrowland Ballroom. Dit is een gebouw van betekenis in Glasgow, nu een muziekvenue waar veel bekende bands spelen, toen dus een plek om te dansen en vooral ook om dates voor de avond te vinden. De avond dat Patricia erheen ging was er een avond voor 25+, wat misschien een reden was dat ze daarheen was gegaan. Haar zaak was verder weinig opvallend (hoe erg dat ook klinkt) en kreeg weinig media-aandacht. Het werd al snel een cold case.

Jemima McDonald

Van deze kille februarinacht gaan we daarna naar een warmere dag een jaar later: 18 augustus 1969. Margaret O’Brien maakte zich zorgen om haar zus die niet thuis was gekomen van het uitgaan twee avonden eerder. Dit was extra verontrustend, omdat Margaret degene was die op de drie kinderen van haar zus moest passen. Die zou haar zus, Jemima McDonald, niet zomaar achterlaten. Die dag waren de kinderen in de buurt ergens door gefascineerd en hadden het over ‘the body’. Toen Margaret dit hoorde, ontstond waarschijnlijk een ontzettend naar en onheilspellend vermoeden. Ze ging naar MacKeith Street om te kijken waar de kinderen het over hadden en vond op deze manier zelf haar eigen zus. Deze keer had het slachtoffer nog wel haar kleren aan. Wel was haar ondergoed gescheurd. Ook bij Jemima was de doodsoorzaak wurging, het was duidelijk dat daarvoor haar panty was gebruikt. Bij onderzoek bleek dat er nog meer overeenkomsten waren met Patricia’s dood, want ook Jemima was verkracht en mishandeld, ook weer vooral in het gezicht.

Niet alleen de moordscène vertoont veel gelijkenissen met die van Patricia. Jemima McDonald, blijkbaar door intimi ‘Mima’ genoemd, was ook een alleenstaande moeder van Elizabeth (12 jaar), Andrew (9 jaar) en Alan (7 jaar). Ik heb gelezen dat ze eerder in haar leven te maken heeft gehad met huiselijk geweld, maar weet verder geen details. Ze was 32 jaar en veel van haar vriendinnen waren al getrouwd, dus ze ging ook regelmatig alleen naar de Ballrooms om te dansen. Over het weekend van haar dood vertelde een vriend van Jemima het volgende:

“The weekend Mima was murdered, she had been busy and was out jiggin’ at the Barrowland on the Thursday, Friday as well as the Saturday night. She never admitted as much but we believe she had met a fella who she was keen on and wanted to get to know a bit better. Some folk who knew her said they had seen her with a new man; he was handsome looking by all accounts and she seemed to be captivated by him…Such a nice looking man, well-groomed and smartly dressed, was rare to most of us in the East End. Anyone who dressed like that tended to be something to do with the police.”
oldglasgowmurders

Dus Jemima was drie avonden achter elkaar naar de Barrowland geweest en de vriend/vriendin had het vermoeden dat ze een man had leren kennen en dat sommige mensen haar ook met een knappe, goedgeklede man hadden gezien, wat opviel in the East End.

De ene keer wordt de man beschreven als jong, goed gekleed en zachtaardig (of soft spoken). De andere keer als een lange, dunne, roodharige man. Wat elkaar natuurlijk niet uitsluit. Ook werd opgemerkt dat hij tijdens zijn gesprek het Oude Testament van de Bijbel citeerde. Maar gek genoeg is dit nog niet waar de naam Bible John vandaan komt.

De politie zag zeker overeenkomsten tussen de twee moorden. Toch dachten ze niet meteen dat het om dezelfde dader ging. En we weten allemaal dat twee doden nog geen seriemoordenaar maken. Drie daarentegen..

Helen Puttock

Later dat jaar, met Halloween, gingen twee zussen samen op stap: Helen Puttock en Jean McLachlan (of Langford?). Ze zijn eerst wat gaan drinken bij Traders’ Tavern en maakten daarna de verkeerde beslissing om te gaan dansen in – je raadt het al – Barrowland Ballroom. Hier ontmoetten ze twee mannen, toevallig alle twee John genaamd. De ene John kwam uit Castlemilk (ook een wijk in Glasgow) en wordt daarom overal ‘Castlemilk John’ genoemd (we weten niet waar de andere John vandaan kwam). De ‘andere’ John was welbespraakt. Aan het einde van de avond zorgde de ‘andere’ John voor wat ophef, nadat hij stennis schopte toen een sigarettenmachine het niet deed. Ze besloten naar huis te gaan. Castlemilk John ging apart naar huis om de laatste bus te halen. De andere John stapte bij de zussen in een taxi (iets waar hun moeder nog voor had gewaarschuwd, op de hoogte van de eerdere Barrowland-moorden). Hij wilde dat ze eerst Jean afzette en daarna reed hij met Helen verder.

De volgende ochtend werd Helens lichaam in haar achtertuin gevonden door een man die zijn hond aan het uitlaten was. Ook Helen bleek, net als de andere twee, verkracht en gewurgd. Een bron suggereert dat Helen niet bang was geweest, ondanks haar moeders waarschuwingen, omdat ze als typisch Glaswegian vrouw uit stevig hout gesneden was. Van haar verwondingen en grasvlekken op haar voetzolen, was ook af te leiden dat ze terug gevochten moet hebben. En ook haar handtas was verdwenen en de inhoud ervan verstrooid over de tuin. Daarnaast had ze ook een bijtafdruk op haar been. Door de vele overeenkomsten was de moord op Helen reden voor de politie om nu echt te denken dat er één moordenaar was die het op vrouwen, of specifieker: moeders gemunt had. Het idee van een seriemoordenaar ontstond.

Patricia Docker (credit: unsolvedcasebook.com)

Modus operandi

Om een beeld te krijgen van de modus operandi alle overeenkomsten op een rij:

Alle drie de vrouwen waren moeder van één of meerdere kinderen.
Alle drie de vrouwen hebben hoogstwaarschijnlijk hun moordenaar ontmoet in Barrowland Ballroom.
Alle drie de vrouwen zijn dicht bij huis vermoord.
Alle drie zijn ze vermoord door wurging en was er sprake van seksueel misbruik.
Bij alle drie ontbrak hun handtas op het plaats delict.
En iets wat ik nog niet heb genoemd: alle drie waren ze ongesteld op het moment dat ze vermoord werden. Bij Helen is haar maandverband onder haar oksel geplaatst en bij de andere twee zijn de bronnen niet heel duidelijk, maar er is ook een tampon gevonden bij één van de andere slachtoffers, of bij beide.

Dit roept een hoop vragen op. Allereerst: kan het toevallig zijn? Het kan, het is niet onmogelijk, maar iemand op reddit heeft voor mij de berekening gedaan: de meeste vrouwen zijn 4,5 dag ongesteld in een cyclus van 28 dagen. Dat betekent dat er een 1:6 kans is dat een vrouw op een willekeurig moment menstrueert. Als Bible John willekeurig drie vrouwen heeft vermoord die toevallig ongesteld waren, is dit een even grote kans als met drie dobbelstenen drie keer zes te gooien, wat een kans is van 1:216. Dus het is niet onmogelijk, maar wel onwaarschijnlijk. Zou Bible John ze hierop hebben uitgekozen? Lijkt niet de logische conclusie, al zijn er mensen die beweren dat ze het kunnen ruiken (niet letterlijk, maar de hormonale verandering). Logischer is misschien dat Bible John erachter kwam vlak voordat hij misbruik van ze maakte (voor de duidelijkheid, het is onduidelijk of de vrouwen vrijwillig seksueel contact met hem zochten, er zijn ook redenen dit te vermoeden, maar de uiteindelijke seks was onvrijwillig). Het zou kunnen dat hij als vroom christen die de Bijbel kende als zijn broekzak een afkeer had van menstruatie en hij ófwel de vrouwen verafschuwde hierom, óf zichzelf verafschuwde omdat hij toch seks wilde met hen en dit afreageerde. Een andere theorie is dat de vrouwen misschien seks weigerden omdat ze ongesteld waren en dit tot woede zou leiden. We zullen het nooit precies weten, maar persoonlijk lijkt het mij waarschijnlijker dat het iets van een rol heeft gespeeld, dan geen rol.

Jeans getuigenis en de zoektocht

Er is wel één heel groot, belangrijk verschil tussen de moord op Helen en de moorden op Jemima en Patricia. Dit keer was er een getuige die langere tijd de (waarschijnlijke) dader heeft gezien en gesproken: Helens zus Jean. De conclusie dat er een seriemoordenaar bezig was, ontketende een gigantische zoektocht en deze zoektocht werd bijna geheel gebaseerd op Jeans getuigenis.

Jeans beschrijving van Bible John was als volgt: “John was tall, slim and well dressed and approximately 5 feet 10 inches tall — 1.78 metres. The name given was either John Templeton, John Sempleson or John Emerson” . Andere kenmerken waren rossig haar, blauwgroene ogen, 25 tot 30 jaar oud en een van zijn boventanden overlapt een andere tand. Ook droeg hij een polsband in legerstijl. John verteld geheelonthouder te zijn en (zelfs) niet te drinken met Hogmanay (Schots oud en nieuw). Ook schepte hij op over een neef die een hole-in-one had gemaakt met golf en hij zei niet voor de Rangers of Celtics te zijn, maar ‘agnost’. Ook citeerde deze man uit het Oude Testament, wat hem zijn bijnaam heeft bezorgd. Vanuit deze christelijke overtuiging oordeelde hij openlijk over bepaalde vrouwen die je tijdens het uitgaan tegenkwam. Hij vertelde namelijk hoe hij het niet oké vond dat getrouwde vrouwen naar clubs als the Barrowland gingen en noemde die plek dan ook een ‘adulterous den of iniquity’, iets als een hol waar iedereen vreemd ging en verkeerde dingen deed.

Er werd een compositietekening gemaakt welke het belangrijkste aanknopingspunt werd in de zoektocht geleid door Joe Beattie. Zowel Jean McLachlan heeft tot haar dood volgehouden dat ze de dader zou herkennen als ze hem zou zien. Door de compositietekening, die volgens Jean goed leek, dacht ook Joe Beattie dat hij de dader zou herkennen en dit betekende dat hij zelf ook veel verdachten afwees omdat hij ze niet herkende als Bible John. Er zijn ontzettend veel mensen ondervraagd en Jean heeft honderden line-ups bekeken waar ze de dader uit een rijtje mannen moest pikken. Het leek zo mooi dat ze een getuige en goede beschrijving van zijn uiterlijk hadden, dat als Bible John uit Glasgow kwam, het een kwestie leek van genoeg mensen de poster laten zien en dat moest iemand hem wel herkennen als zijn buurman, kennis of collega. Toch leidde dit alles tot niets en uiteindelijk werden de drie zaken cold cases.

Detective Joe Beattie met de compositietekening (credit: glasgowlive.co.uk)

Meerdere verdachten

Uiteindelijk zijn er door de decennia heen wel meerdere verdachten geweest, die ik kort wil doornemen. Misschien grappig om mee te beginnen: één persoon leek zo erg op tekening dat hij steeds gemeld werd, terwijl hij al meteen een alibi had.

De eerste die ik wil bespreken is John McInnes. Hij was al vroeg verdacht, maar werd door Jeannie niet geïdentificeerd in een line-up. Ik vind dit verhaal vrij ongemakkelijk. McInnes heeft namelijk toen hij 41 was, een jaar na de drie moorden, zelfmoord gepleegd door zijn polsen door te snijden. De theorie was dat dit hem een thrill zou geven en dit een daad van een psychopaat zou kunnen zijn. In 1996 werd vastgesteld dat er overeenkomsten waren tussen het gevonden DNA bij Helen Puttock (wat in niet zo goede staat meer was) en het DNA van de zus van McInnes en tussen de bijtafdruk en zijn gebit. Dit rechtvaardigde het opgraven van het lichaam van McInnes om op DNA te testen. Uiteindelijk bleek de DNA overeenkomst niet overtuigend genoeg. Ook de bijtafdruk was niet overtuigend genoeg: het zou een bijtafdruk kunnen zijn van McInnes, maar er waren te weinig details om dit goed te kunnen zeggen. Het is dus niet 100% zeker, maar er is weinig reden om aan te nemen dat McInnes iets met de moorden te maken had.

Er was in 1969 ook nog even een verdachte genaamd John White. Hij leek ontzettend op de compositietekening die naar aanleiding van Helens zus was gemaakt. Uiteindelijk is zijn naam op de lijst doorgestreept omdat zijn voortanden niet overeen kwamen met de tandafdruk van Bible John. Hij werd nog wel gezien als een belangrijke verdachte, alleen was het lastig om nog verder onderzoek te doen naar deze persoon. Namelijk een tijdje later (maar wel rond tijd van de moorden) was hij weer gearresteerd bij Barrowland Ballroom. Ik kon niet goed vinden of het voor deze zaak was of voor een vechtpartij, maar hij was in elk geval gewond en moest met boeien en al naar het ziekenhuis. Echter, zodra die boeien los gingen, is hij ontsnapt uit het ziekenhuis en nooit meer gevonden. De naam John White die hij had opgegeven, bleek een valse naam.

Een verdachte waar niet veel over te vinden is, is iemand die in Nederland woonde. In 1983 was er een man die dacht dat hij Bible John kende. Hij zou regelmatig naar Barrowland Ballroom met deze man zijn gegaan en met hem zijn opgegroeid in Glasgow. De verdachte is blijkbaar wel opgespoord, want ze hebben gevonden dat hij in Nederland woonde en getrouwd was met een Nederlandse vrouw. Maar verder is er eigenlijk niet echt informatie over te vinden en blijkbaar heeft de man ook niet meer iets (publiekelijk) erover gezegd. Het lijkt mij, maar dit is speculatie, dat het of onzin was, of dat er een reden was dat de verdachte van het lijstje kon worden gestreept.

Peter Tobin

Er is ondertussen een verdachte van wie veel mensen overtuigd zijn dat het Bible John is, namelijk Peter Tobin. Tobin is een seriemoordenaar die de rest van zijn leven vast zal zitten en waar we misschien nog een keer een hele aflevering aan kunnen besteden. Ik zal me hier vooral richten op betrokkenheid bij de Bible John zaken, maar om toch een idee te geven om wat voor iemand het gaat, is het goed te weten dat hij schuldig is bevonden van drie moorden tussen 1991 en 2006 en eerder ook al voor seksueel misbruik van twee minderjarigen. Er wordt gedacht dat hij vermoedelijk nog meer moorden heeft gepleegd. Hij zou tegen een psychiater in de gevangenis hebben gezegd dat hij 48 moorden heeft gepleegd, maar we weten natuurlijk niet of dat betrouwbaar is. Er zijn een aantal connecties tussen Tobin en Bible John. Tobin is vlakbij Glasgow opgegroeid (in een plaatsje genaamd Johnstone) en is op veel plekken in Glasgow en Engeland actief geweest onder veel verschillende aliassen, waaronder de alias John Semple. Hij heeft onderhoudswerk gedaan in een Katholieke kerk in Glasgow. Hij heeft qua uiterlijk wel wat weg van de compositietekening (al is dat niet meteen duidelijk) en heeft ook regelmatig in Barrowland Ballroom gedanst. Hij heeft daar ook zijn eerste vrouw ontmoet. Zijn ex-vrouwen (welke van de drie weet ik niet precies) hebben ook bekend dat hij weleens agressief werd richting hun tijdens hun menstruatie, wat natuurlijk heel opvallend is. De druppel voor criminoloog David Wilson was dat een getuige die bij een ander slachtoffer van Tobin – Dinah McNicol – was op de avond van de moord, vertelde dat Tobin had gezegd dat hij niet dronk tijdens Hogmanay en een neef had die een hole-in-one had gescoord met golfen. Bible John zou beide dingen ook hebben gezegd.

Het is in elk geval niet raar te denken dat een seriemoordenaar die in de tijd van de moorden in de buurt woonde en iets tegen menstruatie leek te hebben, de meest waarschijnlijke verdachte is. Toch zijn er een aantal redenen om te twijfelen: Tobin is iets kleiner dan de meeste beschrijvingen van Bible John. Ook heeft hij donker haar, in plaats van het rode haar dat veel genoemd werd. Hij was ook wat jong in de tijd van de moorden, 22 jaar. Zijn slachtoffers waren ook jonger dan Patricia, Jemima en Helen. Ook heeft Tobin een ander M.O.: zijn slachtoffers zijn niet gewurgd maar gestoken met een mes en hij begroef al zijn slachtoffers. Daarnaast zegt zijn eerste vrouw dat Tobin en zij op huwelijksreis waren tijdens de moord op Jemima. Afgelopen maart was er een nieuwsbericht dat Tobin, die ondertussen ernstig ziek is, steeds vaker spreekt over zijn daden met medegevangenen. Hij zou tegen een medegevangene hebben gezegd dat hij niet Bible John is. Zijn eerste moord was wel in Glasgow toen hij begin 20 was, én was een vrouw ‘from the Barrowlands’, maar niet één van de Bible John moorden. Ook Jean, de zus van Helen, heeft Tobin nooit herkend als Bible John. Jean is in 2010 overleden en haar zoon claimt wel dat ze nog heeft gezegd dat Tobin Bible John is, maar de rest van de familie ontkent dat. Al met al, veel sterke redenen om te geloven dat hij het wel is, maar denk ook goede redenen om te geloven dat hij het niet is. Helaas kunnen we geen DNA test doen, omdat het gevonden DNA bij Helen ondertussen te veel vergaan is om betrouwbaar te kunnen testen.

Bible John en Peter Tobin (credit: unsolvedcasebook.com)

Overige theorieën

Dan zijn er nog twee theorieën die ik kort wil bespreken. De eerste is naar aanleiding van een ex-politieagent, Paul Harrison. Hij zegt dat Beattie ervan overtuigd was dat Bible John zelf een politieagent was. Hij zou van hogere officieren het bevel hebben gekregen om onderzoek in die richting af te kappen. Jean heeft verteld dat Bible John een legitimatiebewijs had laten zien die er precies zo uit zag als het pasje dat Beattie haar liet zien. Ook zou Castlemilk John (dus de andere John van die avond) hebben gezegd dat hij een undercover agent was. Jean zou ook tegen Harrison hebben gezegd dat ze één keer een man had geïdentificeerd als Bible John, maar dat Beattie zei dat ze een foutje maakte omdat ze één van de agenten aanwees. Harrison beweert ondertussen te weten om welke agent dit gaat maar dit niet bekend te kunnen maken vanwege juridische redenen. Hij zegt wel dat de politie hem altijd kan bellen. Ik heb dit allemaal uit een nieuwsbericht uit 2013 (en Harrison heeft er in die tijd een boek over geschreven) en er lijkt verder niet veel mee gedaan. Lastig te zeggen of het een sterk verhaal van een ex-agent is, of een onder het tapijt geschoven complot.

Er zijn ook critici die zich afvragen of er überhaupt wel sprake was van één persoon die alle drie de moorden heeft gepleegd. De getuigenis van Jean, de posters van Bible John die door heel Glasgow hingen, en de grootschalige jacht op de seriemoordenaar, zouden misschien zo erg tot de verbeelding hebben gesproken, dat men niet meer kritisch keek naar de mogelijkheid dat de moorden niet met elkaar verbonden waren. Zo is er ook een theorie dat de moorden een samenwerking waren van Tobin en een andere seriemoordenaar genaamd Angus Sinclair. Anderen denken weer dat de drie moorden helemaal niks met elkaar te maken hoeven te hebben.

Gebruikte bronnen