Aflevering 24: De Heksen van Pendle & Loudun

De zusters bespreken twee heksenprocessen uit de geschiedenis. We denken tegenwoordig al snel aan Salem, maar er hebben ook een aantal zeer beruchte processen in Europa afgespeeld. In deze aflevering vertellen we jullie over twee bekende processen uit de zeventiende eeuw: de heksen van Pendle in Engeland en de duivels van Loudun in Frankrijk. Met onze huidige blik is het maar lastig te geloven hoe absurd deze zaken waren. Wat denk jij, waren deze veroordeelde heksen arme onschuldige slachtoffers of zouden ze echt in zee zijn gegaan met de duivel?

Muziek: Netherworld Shanty van Kevin MacLeod.

Heksenproces in 1612 (credit: historynaked.com)

Deze aflevering gaan we twee bekende Europese heksenjachten bespreken. Wie een beetje bekend is met het onderwerp kent ze ongetwijfeld, maar mij valt op dat we meer bekend zijn met de heksenprocessen van Salem. Deels terecht, het is het grootste heksenproces van de VS waar negentien personen zijn opgehangen, één persoon is doodgemarteld en nog vijf zijn overleden tijdens de gevangenschap. Tegelijk is Salem ook bekend door de grote invloed die Amerika heeft op onze cultuur en komen deze processen daardoor vaker voor in films, series en boeken die we kijken en lezen. In Europa konden we er zeker ook wat van. Met name in katholieke gebieden zijn tienduizenden mensen, voornamelijk vrouwen, geëxecuteerd tussen 1450 en 1750. Heksenjachten zijn niet per se een Europees fenomeen, wereldwijd hebben bijna overal heksenjachten plaatsgevonden en tegenwoordig gebeurt dit nog steeds. Anders in Europa is dat hekserij meer werd geassocieerd met vrouwen, dat het verbonden was aan de duivel en anti-religieus zijn en dus ook allerlei religieuze belangen verstrengeld waren bij de processen én dat we nu dus over het algemeen zijn gestopt met geloven in magie en hekserij en met die blik terugkijken en een soort verklaring zoeken.

Het eerste verhaal dat ik jullie wil vertellen roept eigenlijk al de vraag op: was elke heks wel zo onschuldig als wij nu denken?

De heksen van Pendle

De vloek van Alizon

Ik neem jullie mee naar 18 maart 1612, naar het Pendle bos in Lancashire. Een meisje, genaamd Alizon Device, liep hier op de grote weg bij Colne richting Tawden Forest. Haar hele familie was heel arm en ze had een jonger broertje en zusje die hongerig thuiszaten, de negenjarige Jennett en de tienerjongen James. Om te kunnen zorgen voor een warme maaltijd, was haar plan om in Tawden Forest te gaan bedelen. Terwijl ze daar liep, kwam er een marskramer langs, genaamd John Law uit Halifax. Alizon vroeg de marskramer haar wat pinnen te geven. Of ze ook echt bereid was ervoor te betalen weten we niet, maar John Law had blijkbaar reden om te weigeren en wilde geen pinnen geven aan Alizon.

Dit maakte Alizon boos en ze staarde hem na terwijl de marskramer verder liep. Op dat moment verscheen er een zwarte hond. Deze hond was geen vreemde voor Alizon, ze hadden een half jaar eerder al kennisgemaakt. De hond had haar toen precies datgene gevraagd waarvan haar oma – oma Demdike – al had gezegd dat dit haar gevraagd zou worden. En ze deed dan ook precies wat haar oma had gezegd in die situatie te moeten doen: ze stond de hond toe aan haar te zuigen, om zo haar bloed te drinken en hierdoor de duivel (want dat was de hond) haar wensen te kunnen laten opvolgen. De hond zoog iets onder haar tepels en deze plek bleef nog zo’n half jaar blauw. In dat halve jaar verscheen de hond niet weer, tot dus deze dag na de vervelende situatie met de marskramer. De hond sprak weer tot Alizon en vroeg: what wouldst thou have me to do unto yonder man? Ofwel: wat zal ik met deze man doen? Hierop antwoorde Alizon: wat kan je doen? De hond reageerde: hem verlammen. Waarop Alizon zei: verlam hem.

Enkele momenten later zag ze verderop de weg John Law inzakken, zijn halve gezicht vreemd vertrokken. Het had gewerkt. Alizon liep verder naar Tawden Forest waar ze de rest van de dag bedelde. Vijf dagen later verscheen de hond weer en vroeg: ‘blijf en praat met me’. Alizon deed dit niet en hierna heeft ze de hond nooit meer gezien.

Onderzoek naar de Pendle heksen

Dit is hoe Alizon deze gebeurtenis beschrijft in haar bekentenis, een jaar later gedocumenteerd door Thomas Potts in The Wonderfull Discoverie of Witches in the Countie of Lancaster. En deze gebeurtenis leidde uiteindelijk tot het grootste heksenproces van Engeland waarin 10 heksen zijn geëxecuteerd. In een land waar relatief weinig heksenvervolgingen waren, vergeleken met het meer katholieke Europa (het continent), is dit proces goed voor 2% van alle executies (in totaal ongeveer 500).

John Law, wie waarschijnlijk een beroerte heeft gehad, is weer hersteld en kwam verhaal halen bij de Device familie. De familie gaf eigenlijk meteen toe, maar hoewel Alizon spijt had, kon ze de vloek niet meer ongedaan maken. John Law en zijn zoon gaan dan naar Justice Nowell (niet zijn voornaam, maar zijn functie) die een onderzoek instelt. Al meteen worden er een hoop beschuldigingen gedaan. Niet alleen richting Alizon, maar eigenlijk richting meerder mensen in de Device familie én de Chattox familie. Beide families waren een begrip in de omgeving. Ze hadden beide een oude, arme weduwe aan het hoofd van de familie staan die in de omringende dorpen bekend stonden als heks. Anne Whittle was het hoofd van de Chattox familie en bij de Devices stond Elizabeth Southerns aan kop, beter bekend als Demdike. Zij stond al zo’n 50 jaar bekend als een heks en ze verdiende geld aan het genezen van mensen. Ook zij geeft toe ooit een pact aan te zijn gegaan met een zwarte hond, waarna ze onder andere verantwoordelijk is geweest voor de dood van een koe van iemand waar ze ruzie mee had. James, de vader van Alizon, bekent dat Alizon eerder een kind vervloekt heeft, waarna deze overleed. Elizabeth, de moeder van Alizon (en dochter van Demdike) wil weinig kwijt, maar bekent uiteindelijk wel dat Demdike een duivelsteken heeft, waar de duivel het bloed heeft gezogen. Chattox (Anne Whittle) geeft ook toe een pact met de duivel te hebben. Haar dochter, Anne, is betrapt op het maken van klei-poppetjes, waarmee ze andere mensen pijn kon doen of zelfs vermoorden. Ook Demdike heeft bekend dit soort poppetjes te maken.

Beide families verdienden al jaren aan hekserij. Misschien dat ze competitie tussen deze families ook zorgde voor verdere ruzies. De Chattox familie zou een keer hebben ingebroken in Malkin Tower, de woning van de Devices, waar ze één pond hadden gejat (wat ongeveer gelijk staat aan 100 pond tegenwoordig). Ook had Chattox de vader van Alizon, James, zover gekregen om hem elk jaar een bepaalde hoeveelheid mout of meel te geven, anders zou ze hem pijn doen. Het jaar dat hij dit niet deed, overleed John. De beschuldigingen over en weer en de bekentenissen zorgden ervoor dat eigenlijk vrij gemakkelijk Demdike, Chattox, Alizon en Anne werden vastgezet.

De duivel als hond (credit: wikimedia.org)

Invloed Koning James I

Het lijkt haast te makkelijk te gaan, maar het zou zomaar kunnen dat ze dachten dat een deel van de bekentenissen hun niet in problemen zou brengen, omdat ze alleen bekenden contact met de duivel te hebben gehad, niet zozeer anderen kwaad te hebben gedaan (al lijkt dit niet helemaal op te gaan voor Alizon en Demdike). Maar sinds 1604 is er een nieuwe Witchcraft Act in werking gegaan door toedoen van Koning James I. Koning James I van Engeland, ook wel bekend als Koning James VI van Schotland, of eigenlijk in het Nederlands Jacobus, maar dat vind ik raar klinken, zou trouwen met Anne van Denemarken. Anne’s schip op weg naar Schotland kreeg te maken met zulke heftige stormen, dat ze moest terugkeren naar Noorwegen. James ging haar daar opzoeken en ontdekte zo dat de Denen dachten dat de stormen waren veroorzaakt door heksen. In 1597 schrijft James een werk genaamd Daemonologie, waarin hij door middel van socratische dialogen hekserij en magie op theoretische wijze benaderd. Hij beschrijft ook hoe je een heks kan herkennen en straffen en waarom vrouwen gevoeliger zijn voor de duivel. Dit boek wakkert de angst voor heksen in Schotland aan, waar zo’n 3000 mensen (vooral vrouwen) zijn beschuldigd van hekserij. De angst verspreidde zich ook naar het zuiden en waar hiervoor hekserij eigenlijk vooral als probleem gezien wanneer er slachtoffers vielen (genezers hoorden bij het normale leven), inspireerde James het idee dat alle gebruik van magie en alle contact met de duivel onchristelijk en strafbaar was, ongeacht hoe het werd ingezet. Dit leidde in 1604 tot de nieuwe Witchcraft Act die voortaan dit allemaal strafbaar stelde, in plaats hekserij of magie die leidde tot de dood of vernietiging van een persoon.

Gunpowder Plot nr. 2

Terug naar Pendle. En hoewel het dreigt een geschiedenisles te worden, wil ik jullie ook even eraan herinneren dat niet lang voor de gebeurtenissen in Pendle, in 1605, de Gunpowder Plot of buskruitverraad plaatsvond, waar Guy Fawkes met buskruit betrapt werd in het Hogerhuis en zo het complot Koning James te doden ontdekt wordt. Onthoud dat.

In Pendle wachten Alizon, Anne, Demdike en Chattox in een cel op hun proces. Het was waarschijnlijk hierbij gebleven als een bijeenkomst, of een mogelijk heksensabbat, bij Malkin Tower, de woning van de Devices, niet plaats had gevonden. Op Goede Vrijdag 1612 kwamen 17 heksen en 3 tovenaars bijeen om met elkaar snode plannen te maken. Samen maakten ze een plan om met de grootste vorm van magie – buskruit – het kasteel van Lancaster op te blazen en de gouverneur te vermoorden. Na de bijeenkomst sprongen ze allemaal op hun spookpaarden en reden weg. Dit is één verslag van de bijeenkomst. Een ander verslag legt vooral de nadruk op dat James, het broertje van Alizon, voor de bijeenkomst een schaap had gestolen om op te kunnen eten. Dit zorgde voor verdere beschuldigingen. Welk verslag waar is zullen we nooit weten, maar hoe dan ook zorgde het ervoor dat nog 8 mensen werden opgepakt, waaronder James en Elizabeth (de moeder). Zo’n vier maanden zaten ze met in totaal twintig mensen in een kleine cel opgesloten tot hun proces begon.

Demdike overleefde dit niet en overleed al voor het proces begon. Een groot deel van het proces hing af van de getuigenis van Jennet Device, de jongste telg in de Device familie. Ook in die tijd mochten kinderen niet gebruikt worden als getuigen, maar voor heksenprocessen werd dankzij Koning James een uitzondering gemaakt. Alle bewijs was goed bewijs. Jennet getuigd tegen iedereen die bij de bijeenkomst was en ook haar eigen moeder, zus en broer. De moeder, Elizabeth, was in de rechtszaal toen ze Jennet haar hoorde beschuldigen en moest schreeuwend en vloekend de rechtszaal uitgezet worden. Een rechter probeert haar nog te testen door te vragen of Ioane a Downe ook bij de bijeenkomst was, iemand die hij zelf had verzonnen, maar Jennet trapte er niet in en overtuigde de hele zaal van haar oprechtheid. Op één na werd iedereen schuldig bevonden en opgehangen.

Jaren later, in 1633, staat gedocumenteerd dat een getrouwde vrouw genaamd Jennet Device werd beschuldigd van en veroordeeld voor hekserij. De meisjesnaam maakt het verwarrend, maar zou Jennet dan als volwassen vrouw zelf slachtoffer zijn geworden van de heksenjacht in Engeland?

Het *Pendle* Witches of Lancaster Witches-*heksenproces* (credit: inews.co.uk)

De duivels van Loudun

Een jaar later dan dat, in 1634, gebeurde er vreemde dingen in een plaatsje in Frankrijk genaamd Loudun. Loudun was een stadje dat vol stond met kerken en andere religieuze gebouwen, waaronder ook een klooster. De stad was verdeeld tussen Hugenoten (protestanten) en katholieken en in 1634 ruzieden de twee over de stadsmuur, die volgens de katholieken (met steun van de Koning) moest worden afgebroken en volgens de Hugenoten niet. Los van deze onrust had de stad twee jaar eerder ook te maken gehad met de zwarte dood die meer dan een kwart van de inwoners van Loudun doodde.

De Ursuline nonnen in het lokale klooster hadden geluk gehad, de pest was bij hun niet doorgedrongen. Het klooster bestond uit 17 jonge nonnen, die werden geleid door de gebochelde moeder overste Jeanne des Anges (Johanna van de Engelen). De Ursulinen waren een katholieke orde, honderd jaar eerder gesticht en hadden als beschermheilige Ursula van Keulen (de patroonheilige van leraressen en schoolkinderen). Was je in die tijd jong en ongetrouwd, dan werd je vaak naar een klooster als dit gestuurd om toch een vroom en zedelijk leven te kunnen leiden. Want niet alleen de pest kwam niet binnen de muren van het klooster, ook mannen waren niet toegestaan, op spiritueel leider Jean Mignon na.

Toch drong iets anders de kloostermuren binnen, iets veel duisterder en sinisterder dan de pest óf mannen… Iets dat niet alleen het klooster binnendrong maar ook de nonnen zelf. Omhoog gekropen uit de hel en aangemoedigd door hun heerser de Duivel, drong niet één, maar wel achttien demonen het convent binnen om de nonnen te plagen, te betoveren, te verleiden en te bezitten. Het begon met visioenen. Eén van de jonge nonnen vertelde dat ze haar recent overleden biechtvader Moussant had zien ronddwalen door de kloostergangen. Daarna begonnen meer zusters visioenen te zien die in de loop van tijd steeds vaker vorm aannamen van de lokale dorpspriester: Urbain Grandier. Het werd steeds erger en erger en de zusters, inclusief de moeder overste, begonnen zich steeds aanstootgevender te gedragen. Een protestantse pastoor, Nicolas Aubin, beschreef wat hij bij de nonnen zag:

(…) de nonnen sloegen hun borstkas en rug met hun hoofden, alsof ze hun nekken hadden gebroken, en met ondenkbare snelheid; ze verdraaiden hun armen bij het schoudergewricht, de elleboog of de pols, twee of drie keer rond. Liggen op hun buik, plaatsten ze hun handpalmen tegen de zolen van hun voeten; hun gezichten werden zo beangstigend dat men het niet kon verdragen om naar ze te kijken; hun ogen bleven open zonder te knipperen. Hun tongen staken opeens uit hun monden, afschuwelijk opgezwollen, zwart, hard en bedekt met puistjes, en toch spraken zij duidelijk in deze staat. Ze gooiden zichzelf naar achter tot hun hoofden hun voeten raakten, en liepen in deze houding met wonderlijke snelheid, en voor een lange tijd. Ze schreeuwden zo afschuwelijk en zo luid dat niks eerder zoiets gehoord was. Ze maakten zulke onfatsoenlijke uitingen dat ze nog de meest losbandige mannen beschaamden, en hun daden, waarmee ze zowel zichzelf blootstelden als onzedelijk gedrag uitlokten bij de aanwezigen, zou bewoners van de meest platvloerse bordelen in het land hebben verbaasd.

Bezeten nonnen van Loudun (credit: deviantwomenpodcast.com)

Drukke boel

Een heleboel mensen in die tijd die in de regio woonden kwamen een kijkje nemen om dit te aanschouwen. De katholieken waren vrij snel overtuigd dat de bezittingen echt waren en riepen de hulp in van exorcisten, wat eigenlijk nog niet zo vanzelfsprekend was als bovenstaand fragment doet vermoeden. Ook in die tijd kon niet zómaar alles en er waren eigenlijk drie eisen waar een bezetene aan moest voldoen om te kunnen zeggen dat het echt was: (1) de bezetene moet in een taal spreken die ze normaal niet beheerst, (2) de bezetene moet helderziendheid vertonen of (3) de bezetene moet bovennatuurlijke kracht laten zien zoals bijvoorbeeld zweven (iets waar Janet uit onze Enfield aflevering wel aan voldeed). Voor de exorcisten was het geloofwaardig doordat ze de bezeten plekken konden identificeren. Zo was moeder overste Jeanne des Anges bezeten door zeven duivels, waaronder 1 in haar voorhoofd, 1 onder haar rechterribben en 1 in haar maag. Ook konden ze precies identificeren welke demonen waar zaten en in een boek van filosoof Michel de Certeau is het rijtje duivelse deugnieten te vinden. Het gaat om de volgende demonen: Asmodeus, Zabulon, Isacaaron, Astaroth, Gresil, Amand, Leviatom, Behemot, Beherie, Easas, Celsus, Acaos, Cedon, Alex, Naphthalim, Cham, Ureil, and Achas.

18 nonnen en 18 demonen, het was een gezellige boel daar. De exorcismes duurden maanden en al vrij snel besloot één van de exorcisten dat het een goed idee was om ze publiek te houden. Dit betekende dat het veel publiek trok van heinde en ver om te zien hoe deze zusters doordraaiden, schunnige dingen zeiden of, zoals de heren van Last Podcast on the Left suggereren, een ontbloot bovenbeen te kunnen zien. Het was niet vaak buiten dromen dat je een vrome zuster op die manier kon bekijken en het schouwspel bracht de lokale bisschop en prins Louis de Bourbon dan ook in “religieuze” extase. De exorcismes duurden een tijd, maar leken wel beetje bij beetje (demon na demon) hun werk te doen en de katholieken dachten hiermee de dorpelingen te kunnen overtuigen van hun religieuze superioriteit.

De hugenoten waren een stuk sceptischer. Misschien wel de meest sceptische persoon was de lokale priester Urbain Grandier, die in de dromen, ehh…visioenen van de nonnen was verschenen. Hij had de aartsbisschop van Bourdeaux uitgenodigd de nonnen te onderzoeken en zoals verwacht vond hij niks ongewoons. Toch geloofden de katholieke geestelijke en spiritueel leider van het klooster, Jean Mignon, Grandier niet en dit was buitengewoon vervelend voor Grandier want niet alleen was hij onderdeel van de demonische visioenen: hij werd ook beschuldigd van het veroorzaken van de bezetenheid en liep het gevaar vervolgd te worden als heks. Voor ik daar verder op inga, wil ik jullie wat beter voorstellen aan deze priester.

Urbain Grandier

Urbain Grandier was een katholieke priester die door Jezuïeten was opgeleid. Hierdoor was het een gevatte, welbespraakte man die niet klakkeloos alles aannam wat de kerk hem voorschreef. Naast gevat en welbespraakt was het ook een rijke, knappe, arrogante maar ook charmante man. Zijn preken waren erg populair bij de dorpelingen en vrouwen waren zeer van hem gecharmeerd. Als je dit hoort, welk onderdeel van het priesterschap zou hij dan denken jullie frustrerend vinden? Juist, het celibaat. Geruchten gingen dan ook dan een traktaat tegen celibaat door Grandier geschreven was. Dit waren niet de enige geruchten die over hem rondgingen. Hij zou ook vele dochters ’s nachts hebben opgezocht en het leven van rijke weduwen een stukje aangenamer hebben gemaakt. Dit resulteerde nog weleens in onwelkome ongelukjes en zo ging ook het gerucht dat Philippa Trincant door Grandier zwanger was geraakt. Zij was de dochter van wat tot dat punt een goede vriend van Grandier was, de lokale aanklager namens de Koning: Louis Trincant. Eigenlijk iemand die je natuurlijk liever te vriend wil houden. Een familielid van Philippa, Jacques de Thibault, sprak zich uit tegen Grandier en sloeg hem met een wandelstok. Het proces hierna eindige bijna in dat Grandier geen publieke functies in Loudun meer mocht bekleden, maar door intimidatie en omkoping van Hugenoten, werd dit toch weer ingetrokken.

En dit waren niet de enige mensen die Grandier tegen de haren in had gestreken. Los van nog een aantal andere vaders die ongewild opa werden en een aantal jaloerse monniken, was eerste minister kardinaal Richelieu. Richelieu had een goede relatie met de Koning en had als missie de opstand van hugenoten onderdrukken en de macht van het katholicisme in Frankrijk te vergroten. Hoewel Grandier katholiek was, sprak hij zich uit tegen de plannen van Richelieu om de stadsmuur te verwijderen in Loudun. Ook ging er nóg een gerucht (ze hadden weinig beters te doen?) dat Grandier achter een pamflet zat dat kardinaal Richelieu grof beledigde. Geen wonder dat Richelieu alle kansen zou grijpen om van irritante, arrogante priester Grandier af te komen.

En tot slot had Grandier zich ook niet populair gemaakt bij moeder overste Jeanne des Anges. De ene bron zegt dat Grandier zelf had gevraagd spiritueel leider te worden van het convent en was afgewezen, andere bronnen suggereren dat des Anges Grandier had gevraagd hiervoor en dat hij háár had afgewezen. Jeanne des Anges, die al van kinds af aan een godvrezend en vroom leven leidde, kon de charmes van Grandier moeilijk weerstaan en kon maar moeilijk onzuivere gedachten over hem onderdrukken. Ze heeft hireom de afwijzing van Grandier misschien iets te persoonlijk opgevat. Dit verklaart misschien waarom hij onderdeel van haar visioenen was, maar ook waarom ze snel met de vinger naar hem wees. De afwijzing van Grandier leidde ertoe dat in plaats van Grandier, Jean Mignon de spiritueel leider van het klooster was geworden en laat Mignon nou ook nog eens een neef van Trincant zijn, de opa van Grandiers bastaard.

Verloop van gebeurtenissen

We zullen nooit weten of Grandier daadwerkelijk nachtelijke bezoekjes heeft gepleegd bij de jonge nonnen die vaak genoeg daar niet vrijwillig zaten en een ernstig gebrek aan mannelijke aandacht hadden, of dat de zogenaamde visioenen van Grandier een onderdeel van een snood plan was. Grandier heeft het altijd afgedaan als nep, maar Mignon, die natuurlijk geen fan was van de priester, zag toch reden om kardinaal Richelieu te vragen een onderzoek te starten. Richelieu zag zijn kans en stelde baron Laubardemont in om het onderzoek uit te voeren. Zowel Richelieu als Lauberdemont hadden toevallig ook nog eens een schoonzus in het klooster zitten. Ik weet dat ik veel namen noem, maar de plotlijnen verstrengelen steeds meer en meer.

Grandier wordt ondervraagt en gedwongen zelf een exorcisme uit te voeren, wat hem op de één of andere manier nog verdachter maakt. In het begin spreken veel mensen, voornamelijk hugenoten, steun uit voor Grandier, maar al snel wordt elke steunbetuiging gezien als rebellie en dus illegaal. Alle twijfel ver Grandiers onschuld verdween toen demon Leviathan langskwam via Jeanne des Anges. Hij sprak van een pact dat Grandier had getekend, en toen de bisschop eiste dit pact te zien, verscheen het aan zijn voeten: een wonder. Er zijn afbeeldingen te vinden van dit pact waarop je ziet dat het in spiegelbeeld is geschreven en het is ondertekend door onder andere Satan, Leviathan, Astaroth en nog een hoop andere demonen. Zie de afbeelding in onze shownotes. Natuurlijk zou je nog kunnen twijfelen of Grandier dit écht zelf heeft ondertekend, maar de demon Asmodeus had al eerder gesproken over dit pact en dat het bedruppeld zou zijn met Grandiers bloed en verrek (!), ze vonden een litteken op Grandiers hand. Er was dus geen twijfel meer mogelijk en Grandier werd opgepakt.

Tijdens zijn arrest werd Grandier zwaar gemarteld en vernederd (kaal geschoren en in lompen gekleed). Onder andere de Spaanse Laars werd gebruikt om een bekentenis uit te lokken, maar Grandier bleef volhouden dat hij onschuldig was. Desondanks werd hij beschuldigd van magie, maleficia (magische handelingen met het doel anderen kwaad te doen) en het veroorzaken van demonische bezittingen van meerdere Ursuline nonnen in Loudun en enkele seculiere vrouwen. Als straf moet hij worden verbrand op de brandstapel.

Het schijnt zo te zijn dat Mignon uiteindelijk toch ging twijfelen aan zijn schuld en Grandier daarom beloofde dat hij een publiek statement mocht doen en gewurgd zou worden, in plaats van levend verbrand. Alleen werd zijn statement overstemt door monniken die emmers water gooide en besloot exorcist Lactance toch gewoon de brandstapel eigenhandig aan te steken voor Grandier gewurgd kon worden. 18 augustus 1634 overleed Urbain Grandier op de brandstapel terwijl zijn oude vriend Louis Trincant en zijn dochter (en misschien wel zijn eigen zoon?) toekeken vanuit een venster dat uitkeek op het plein.

Grandier op de brandstapel (credit: mauritius-images.com)

Eindigt het verhaal hier?

Gek genoeg eindigt het verhaal hier niet. Jeanne des Anges bleef nog lange tijd bezeten van demonen en de exorcismes gingen ook nog zo’n drie jaar door tot Richelieu het in de kiem smoorde. Er gaat ook een verhaal dat Grandier had beloofd dat de exorcist Lactance, degene die uiteindelijk het vuur van de brandstapel had aangestoken, zou overlijden binnen dertig dagen na de executie. Zijn belofte werd waargemaakt, Lactance overleed binnen dertig dagen en ook vele anderen die betrokken waren bij de executie overleden binnen enkele jaren. Zou Grandier dan toch echt een heks zijn geweest?

De gebeurtenissen in Loudin zijn voer geweest voor veel analyses van schrijvers, psychoanalytici en filosofen. Zo heeft psychoanalyticus(/historicus/filosoof) Michel de Certeau er een boek over geschreven en Aldous Huxley, de schrijver bekend van Brave New World, heeft er ook een non-fictie boek over geschreven die uiteindelijk ook de basis vormde van één van de meest controversiële films ooit: The Devils van Ken Russell. Ik heb alleen fragmenten op YouTube gezien, maar die geven al een beetje een indruk van de stijl van de film uit 1971.

Gebruikte bronnen

The Trials Of The Pendle Witches (Timeline, 2017), te zien via youtu.be/MATKIhrDZSc.